تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم | جز اول

در آیه ى قبل خواندیم كه خداوند، همه ى مواهب زمین را براى انسان آفریده است. در این آیه و آیات بعد، مسأله ى خلافت انسان در زمین مطرح مى شود كه نگرانى فرشتگان از فسادهاى بشر و توضیح و توجیه خداوند وسجده ى آنان در برابر نخستین انسان را بدنبال دارد. فرشتگان، یا از طریق اخبار الهى ویا مشاهده ى انسان هاى قبل از حضرت آدم علیه السلام در عوالم دیگر یا در همین عالم ویا به خاطر پیش بینى صحیحى كه از انسان خاكى ومادّى وتزاحم هاى طبیعى آنها داشتند، خونریزى وفساد انسان راپیش بینى مى كردند. گرچه همه ى انسان ها، استعداد خلیفه خدا شدن را دارند، امّا همه خلیفه ى خدا نیستند. چون برخى از آنها با رفتار خود به اندازه اى سقوط مى كنند كه از حیوان هم پست تر مى شوند. چنانكه قرآن مى فرماید: «اولئك كالانعام بل هم اضل» قرارگاه این خلیفه، زمین است، ولى لیاقت او تا «قاب قوسین او ادنى» مى باشد. به دیگران اجازه دهید سؤال كنند. خداوند به فرشتگان اذن داد تا سؤال كنند و گرنه ملائك، بدون اجازه حرف نمى زنند و فرشتگان مى دانستند كه براى هر آفریده اى، هدفى عالى در كار است. سؤال: چرا خداوند در آفرینش انسان، موضوع را با فرشتگان مطرح كرد؟ پاسخ: انسان، مخلوق ویژه اى است كه ساخت مادّى او به بهترین قوام بوده: «احسن تقویم» و در او روح خدایى دمیده شده و بعد از خلقت او خداوند به خود تبریك گفته است: «فتبارك اللّه» سؤال: خدایى كه دائماً حاضر، ناظر وقیّوم است چه نیازى به جانشین وخلیفه دارد؟ پاسخ: اوّلاً جانشینى انسان نه به خاطر نیاز و عجز خداوند است، بلكه این مقام به خاطر كرامت و فضیلت رتبه ى انسانیّت است. ثانیاً نظام آفرینش بر اساس واسطه هاست.