تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز چهاردهم

مسأله جبر، یكى از توجیهات نابجاى مشركان است كه مى گفتند: خدا خواسته كه ما غیر او را پرستش كنیم و اگر او مى خواست، ما مشرك نبودیم. این مطلب در آیه 148 سوره انعام و آیه 20 سوره زخرف نیز از قول مشركان مطرح شده است. سؤال: آیا همین كه خداوند جلوى انحراف مردم را نمى گیرد، نشانه رضایت او نیست؟ پاسخ: خیر، زیرا خداوند اسباب هدایت مردم را فراهم كرده است، پیامبران و كتاب ها فرستاده است، پس نمى خواسته كسى منحرف شود، ولى كسى را هم بر ایمان آوردن مجبور نكرده است، زیرا ایمانِ اجبارى ارزش ندارد.

1- آنچه از كفر و شرك خطرناك تر است، توجیه آن و نسبت دادن آن به خداست. «قال الّذین اشركوا لوشاء اللَّه ما عبدنا» 2- عقیده به جبر در میان مشركان نیز بوده است. «لو شاء اللَّه ما عَبَدْنا من دونه» 3- منحرفان علاوه بر كار خود، كار نیاكان و هم كیشان خود را نیز توجیه مى كنند. «نحن و لا آباؤنا» 4- برخى مردم، آداب و رسوم و عقاید نیاكانشان را هر چه باشد، مى پذیرند ومى دانند. «نحن و لا آباؤنا» 5 – چنانكه حلال كردن حرام ها جایز نیست، حرام كردن آنچه را خداوند حلال دانسته، نیز جایز نیست. «حرمّنا من دونه من شى ء» 6- توجیه گرى، كار همه منحرفان تاریخ است. «كذلك فعل الّذین من قبلهم» 7- تبلیغ، باید رسا و روشن باشد. «البلاغ المبین» 8 – كار پیامبران، دعوت و تبلیغ است، نه اجبار مردم به ایمان. «فهل على الرسل الاّ البلاغ المبین»