تفسیر گویان
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز نوزدهم
تفسیر آیه 48 و 49 سوره فرقان «وَهُوَ الَّذِى أَرْسَلَ الرِّيَحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَىْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَآءِ مَآءً طَهُوراً لِنُحْيِىَ بِهِ بَلْدَةً مَّيْتاً وَنُسْقِيَهُ مِمَّا خَلَقْنَآ أَنْعَماً وَأَنَاسِىَّ كَثِيراً» ترجمه و او خداوندى است كه بادها را مژده اى پیشاپیش (باران) رحمتش فرستاد و از آسمان، آبى پاكیزه كننده فرو فرستادیم. تا به وسیله ى آن سرزمین مرده (و پژمرده و خشك) را زنده گردانیم و آن را به چهارپایان و مردمان بسیار از مخلوقات خود بنوشانیم. نکته ها «طهور» چیزى را گویند كه هم در نهایت پاكى است و هم پاك كننده مى باشد. كلمه ى «بلد» به معناى سرزمین است، خواه شهر باشد یا روستا ومزرعه، به دلیل آیه ى 58 سوره اعراف كه مى فرماید: «و البَلَد الطیّبُ یَخرُج نَباته باِذنِ ربّه» سرزمین نیكو با اذن پروردگارش گیاه خود را بیرون مى آورد، و روشن است كه روئیدن گیاه مخصوص شهر نیست. كلمه ى «اناسىّ» جمع «اِنسىّ» مرادف معناى «انسان» است. چون معنى «بَلَد» و«بَلدة» یكى است، در توصیف آن فرمود: «میتاً» و نفرمود: «میتة» [323] در استفاده از آب، بیشترین سهم به كشاورزى اختصاص دارد، بعد حیوانات بیشترین استفاده را از آن مى برند و سپس انسان ها. به خاطر همین، در آیه ى شریفه…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز هجدهم
تفسیر آیه 55 سوره نور «وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنكُمْ وَعَمِلُواْ الصَّلِحَتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِى الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِى ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُم مِّن بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً يَعْبُدُونَنِى لَا يُشْرِكُونَ بِى شَيْئاً وَمَن كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الْفَسِقُونَ» ترجمه خداوند به كسانى از شما كه ایمان آورده و كارهاى شایسته انجام داده اند، وعده داده است كه حتماً آنان را در زمین جانشین قرار دهد، همان گونه كه كسانى پیش از ایشان را جانشین كرد، و قطعاً دینى را كه خداوند براى آنان پسندیده است، براى آنان استقرار و اقتدار بخشد و از پى ترسشان امنیّت را جایگزین كند، تا (تنها) مرا بپرستند و چیزى را شریك من نكنند، و هر كس بعد از این، كفر ورزد پس آنان همان فاسقانند. نکته ها در روایات بسیارى از امام سجاد و امام باقر و امام صادق علیهم السلام مى خوانیم: مصداق كامل این آیه، حكومت جهانى حضرت مهدى علیه السلام است.(93) كه خداوند وعده داده است در آن روز اهل ایمان بر جهان حكومت كنند. در قرآن، بارها به حكومت نهایى صالحان تصریح شده است، از جمله: سه مرتبه فرمود: «لیُظهِره على الدّین كلّه»(94) اسلام بر همه ى ادیان پیروز خواهد شد. در جاى دیگرى فرمود:…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز هفدهم
تفسیر آیه 3 سوره انبیاء «لَاهِيَةً قُلُوبُهُمْ وَأَسَرُّواْ النَّجْوَى الَّذِينَ ظَلَمُواْ هَلْ هَذَآ إِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ أَفَتَأْتُونَ السِّحْرَ وَأَنتُمْ تُبْصِرُونَ» ترجمه در حالى كه دلهاى آنان (از حقّ، غافل و به چیز دیگرى) سرگرم است و كسانى كه (كافر شدند و به خود) ستم كردند، مخفیانه نجوى مى كنند كه آیا این (مرد) جز بشرى مثل شماست؟ آیا با اینكه مى بینید به سوى سحر مى روید؟! پيام ها 1- سرگرمى به مسائل بى ارزش انسان را از توجّه به مسائل اصلى مثل حساب و قیامت غافل مى كند. «و هم فى غفلة… لاهیة قلوبهم» 2- افراد منحرف، انحراف خود را توجیه مى كنند. «بشر مثلكم افتأتون السحر» 3- تا دل از خدا غافل نشود، انسان، آیات الهى را به بازى نمى گیرد. «یلعبون – لاهیة قلوبهم» 4- مخالفان انبیا، در پنهان توطئه مى كنند ومعجزات را سحر وجادو مى شمرند. «و اسروا النجوى – افتأتون السحر» 5 – كفّار با پوشاندن حقایق، نسبت به خود و دیگران ظلم مى كنند. «ظلموا» 6- تهمت ستمگران به انبیا نشانه آن است كه مكتب انبیا ظلم ستیز است. «الّذین ظلموا… هل هذا الابشرٌ» 7- زندگى انبیا در میان مردم وبسیار ساده و عادّى بود. «بشر مثلكم»
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز شانزدهم
تفسیر آیه 83 تا 85 سوره طه «وَمَآ أَعْجَلَكَ عَن قَوْمِكَ يَا مُوسَى قَالَ هُمْ أُوْلَاءِ عَلَى أَثَرِى وَعَجِلْتُ إِلَيْكَ رَبِ ّ لِتَرْضَى قَالَ فَإِنَّا قَدْ فَتَنَّا قَوْمَكَ مِن بَعْدِكَ وَأَضَلَّهُمُ السَّامِرِىُ» ترجمه و(به موسى گفتیم:) اى موسى! چه چیز سبب تعجیل (و پیشى گرفتن) تو از قومت شد؟! (چرا زودتر به وعدگاه آمدى؟) (موسى) گفت: آنها (قوم من) به دنبال من هستند و پروردگارا! براى خشنودى تو به سوى تو شتاب كردم. (خداوند) فرمود: همانا ما قوم تو را بعد از (آمدن) تو آزمایش كردیم و سامرى آنها را گمراه كرد. نکته ها امام صادق علیه السلام در ذیل آیات فوق، سیماى عاشق را چنین بیان فرمود: انسان مشتاق نه در فكر غذا، لباس ومسكن است ونه آرام وقرار دارد تا به محبوبش برسد، همان گونه كه حضرت موسى به عشقِ دریافت وحى، خواب و خوراك نداشت و فرمود: خدایا! من زودتر از قوم خود آمده ام تا تو راضى شوى.(104) 104) تفسیر صافى. پيام ها 1- پیامبر نیز در مقابل عملكرد خود مسئول است. «ما اعجلك…» 2- رهبر باید پیشگام باشد تا امّت به دنبال او حركت كنند. «اولاء على اثرى» 3- موسى علیه السلام عاشق خدا و استماع كلام الهى بود. «عجلت الیك» 4- عجله در كار…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز پانزدهم
تفسیر آیه 78 سوره اسراء «أَقِمِ الصَّلَوةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ الَّيْلِ وَقُرْءَانَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْءَانَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُوداً» ترجمه نماز را به هنگام بازگشت خورشید (به سمت مغرب) تا تاریكى شب، بپادار، و همچنین قرآنِ سپیده دمان را. همانا (قرائت) قرآن (به هنگام) فجر (در نماز صبح) مورد مشاهده (فرشتگان) است. نکته ها «دلوك»، هنگامى است كه خورشید از وسط آسمان روبه مغرب میل مى كند كه زوال نامیده مى شود، ووقت نماز ظهر و عصر است. و «غَسق اللیل» وقت نماز مغرب و عشاست كه تاریكى، فراگیر مى شود و «فجر»، وقت نماز صبح است.(175) امام صادق علیه السلام مى فرماید: اوّلین نمازى كه واجب شد نماز ظهر بود و آنگاه این آیه را تلاوت فرمودند.(176) در روایت دیگرى آمده است: اگر نماز صبح در اوّل فجر اقامه شود، فرشتگان شب و روز هر دو آن را ثبت مى كنند.(177) و «مشهود» بودن نماز صبح نیز ممكن است به همین معنا باشد.(178) یعنى هر دو گروه فرشتگان آن را مشاهده كرده و بر آن گواهى مى دهند. 175) تفسیر اطیب البیان. 176) كافى، ج 3، ص 275. 177) كافى، ج 3، ص 275. 178) تفسیر المیزان. پيام ها 1- معیار شناخت اوقات در اسلام، طبیعى است به نحوى…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز چهاردهم
تفسیر آیه 35 سوره نحل «وَقَالَ الَّذِينَ أَشْرَكُواْ لَوْ شَآءَ اللَّهُ مَا عَبَدْنَا مِن دُونِهِ مِن شَىْ ءٍ نَّحْنُ وَلَآ ءَابَآؤنَا وَلَا حَرَّمْنَا مِن دُونِهِ مِن شَىْ ءٍ كَذَلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلَغُ الْمُبِينُ» ترجمه و كسانى كه شرك ورزیدند، گفتند: اگر خدا مى خواست نه ما و نه پدرانمان هیچ چیزى را غیر از او نمى پرستیدیم و بدون حكم او هیچ چیرى را حرام نمى كردیم. كسانى كه پیش از اینان بودند نیز اینگونه برخورد مى كردند، پس مگر جز ابلاغ روشن، وظیفه دیگرى بر پیامبران است؟ نکته ها مسأله جبر، یكى از توجیهات نابجاى مشركان است كه مى گفتند: خدا خواسته كه ما غیر او را پرستش كنیم و اگر او مى خواست، ما مشرك نبودیم. این مطلب در آیه 148 سوره انعام و آیه 20 سوره زخرف نیز از قول مشركان مطرح شده است. سؤال: آیا همین كه خداوند جلوى انحراف مردم را نمى گیرد، نشانه رضایت او نیست؟ پاسخ: خیر، زیرا خداوند اسباب هدایت مردم را فراهم كرده است، پیامبران و كتاب ها فرستاده است، پس نمى خواسته كسى منحرف شود، ولى كسى را هم بر ایمان آوردن مجبور نكرده است، زیرا ایمانِ اجبارى ارزش ندارد. پيام ها 1- آنچه…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز سیزدهم
تفسیر آیه 5 سوره ابراهیم «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بَِايَتِنَآ أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الْظُّلُمَاتِ إِلَى الْنُّورِ وَذَكِّرْهُم بِأَيَّمِ اللَّهِ إِنَّ فِى ذَ لِكَ لَأَيَتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ» ترجمه همانا موسى را همراه معجزاتى (به سوى مردم) فرستادیم (و به او گفتیم:) قومت را از تاریكى ها به سوى نور خارج ساز و روزهاى (نزول قهر یا لطف) خدا را به آنان یادآورى كن، همانا در این (یادآورى) براى كسانى كه صبر و مقاومت وسپاس فراوان داشته باشند نشانه هایى از قدرت الهى است. نکته ها در روایات، روز ظهور حضرت مهدى علیه السلام و روز رجعت و روز قیامت را از مصادیق «ایّام اللَّه» گفته اند.(6) 6) نور الثقلین. پيام ها 1- انبیا باید معجزه داشته باشند. «ارسلنا… بِایاتنا» 2- هدف كلّى انبیا، یكى است. خداوند در آیه اوّل این سوره به پیامبر اسلام، و در این آیه به حضرت موسى مى فرماید: مردم را از تاریكى ها خارج كنید و به نور هدایت نمایید. «اخرج قومك» 3- اوّلین حوزه ى مأموریت انبیا، قوم خودشان است. «قومك» 4- راه نجات مردم از ظلمات، یاد قهر وقدرت خدا نسبت به ستمگران و توجّه به الطاف اونسبت به گذشتگان است. «ذكّرهم بایّام اللَّه» 5- توجّه به تاریخ، زمینه ى صبر و شكر…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز دوازدهم
تفسیر آیه 5 سوره ابراهیم «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا مُوسَى بَِايَتِنَآ أَنْ أَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الْظُّلُمَاتِ إِلَى الْنُّورِ وَذَكِّرْهُم بِأَيَّمِ اللَّهِ إِنَّ فِى ذَ لِكَ لَأَيَتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُورٍ» ترجمه همانا موسى را همراه معجزاتى (به سوى مردم) فرستادیم (و به او گفتیم:) قومت را از تاریكى ها به سوى نور خارج ساز و روزهاى (نزول قهر یا لطف) خدا را به آنان یادآورى كن، همانا در این (یادآورى) براى كسانى كه صبر و مقاومت وسپاس فراوان داشته باشند نشانه هایى از قدرت الهى است. نکته ها در روایات، روز ظهور حضرت مهدى علیه السلام و روز رجعت و روز قیامت را از مصادیق «ایّام اللَّه» گفته اند.(6) 6) نور الثقلین. پيام ها 1- انبیا باید معجزه داشته باشند. «ارسلنا… بِایاتنا» 2- هدف كلّى انبیا، یكى است. خداوند در آیه اوّل این سوره به پیامبر اسلام، و در این آیه به حضرت موسى مى فرماید: مردم را از تاریكى ها خارج كنید و به نور هدایت نمایید. «اخرج قومك» 3- اوّلین حوزه ى مأموریت انبیا، قوم خودشان است. «قومك» 4- راه نجات مردم از ظلمات، یاد قهر وقدرت خدا نسبت به ستمگران و توجّه به الطاف اونسبت به گذشتگان است. «ذكّرهم بایّام اللَّه» 5- توجّه به تاریخ، زمینه ى صبر و شكر…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز یازدهم
تفسیر آیه 119 سوره توبه «يَأيُّهَا الَّذِينَ ءامَنُواْ اتَّقُواْ اللَّهَ وَكُونُواْ مَعَ الصَّدِقِينَ» ترجمه اى كسانى كه ایمان آورده اید! از خدا پروا كنید و با راستگویان باشید. نکته ها در روایات شیعه و سنى آمده است كه مقصود از «صادقین»، محمّدصلى الله علیه وآله و آل محمّدعلیهم السلام مى باشند. آیه 177 سوره ى بقره، اهل ایمان، انفاق، نماز، وفاى به عهد و صبر در برابر مشكلات را صادق مى شمارد و آیه 15 سوره حجر و 8 سوره حشر، مهاجرانِ رنج كشیده و جان بركف را «صادق» شمرده است. پيام ها 1- دوستى، همنشینى و همراهى با راستگویان، یكى از عوامل تربیت و جلوگیرىِ انسان از انحراف است.«اتقوااللَّه و كونوا مع ا لصادقین» 2- از رهبران الهى جدا نشویم. «كونوا مع الصادقین» 3- رهبران الهى معصوم هستند، وگرنه خداوند فرمان نمى داد با آنان باشید. [182] «كونوا مع الصادقین» 4- تكامل جامعه در سایه ى ایمان، تقوا و اطاعت از رهبر معصوم است. «آمنوا، اتقوا، مع الصادقین» 5 – در هر زمان باید معصومى باشد كه مسلمانان با او همراه باشند.«كونوا مع الصادقین» 6- جایگاه صدق تا حدّى است كه خداوند به جاى «معصومین»، «صادقین» به كار برده است، و كسانى را كه مراحل ایمان و تقوا را…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز دهم
تفسیر آیه 57 و 58 سوره انفال آيه «فَإِمَّا تَثْقَفَنَّهُمْ فِى الْحَرْبِ فَشَرِّدْ بِهِم مَّنْ خَلْفَهُمْ لَعَلَّهُمْ يَذَّكَّرُونَ وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوْمٍ خِيَانَةً فَانْبِذْ إِلَيْهِمْ عَلَى سَوَآءٍ إِنَاللَّهَ لَايُحِبُّ الْخَآئِنِينَ» ترجمه پس (اى پیامبر!) هرگاه در جنگ به آنان دست یافتى، (با برخوردهاى قاطع) افراد پشت جبهه ى آنان را به وحشت افكنده و متفرّق ساز، باشد كه پند گیرند (و دست از توطئه بردارند). و اگر خوف آن داشتى كه گروهى (در پیمان) خیانت كنند، تو نیز عهدشان را به سوى آنان بیانداز (و آن را لغو كن، یا به آنان اعلام كن كه همانند خودشان عمل خواهى كرد.) همانا خداوند خائنان را دوست ندارد. نکته ها «تَثقَفنّهم» از «ثقف»، به معناى درك چیزى از روى دقّت و سرعت است. یعنى در برخورد با كفّار، كاملاً هوشیار باشید تا غافلگیر نشوید. «تشرید»، به معناى ایجاد ناامنى و اضطراب و متفرّق ساختن است. یعنى چنان به دشمن حمله كنید و برنامه ریزى جنگى داشته باشید كه حامیان پشت پرده و نیروهاى پشت جبهه ى آنان، به وحشت افتاده و به فكر حمله و پشتیبانى نباشند. «فأنبذ الیهم» از «نَبذ»، به معناى افكندن است. مراد از افكندنِ پیمان به طرف دشمن، این است كه قبلاً به آنان اعلام كنید و سپس…