جلسات تفسیر
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز نهم
تفسیر آیه 26 سوره انفال «وَاذْكُرُواْ إِذْ أَنتُمْ قَلِيلٌ مُّسْتَضْعَفُونَ فِى الْأَرْضِ تَخَافُونَ أَن يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ فََاوَيكُمْ وَأَيَّدَكُم بِنَصْرِهِ وَرَزَقَكُم مِّنَ الطَّيِّبَتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ» ترجمه و به یاد آورید زمانى را كه شما كم بودید و در زمین (مكّه) مستضعف بودید، مى ترسیدید مردم (دشمنان) شما را بربایند، پس (خداوند در مدینه) پناهتان داد و با یارى خویش، شما را نیرومند كرد و از پاكیزه ها به شما روزى داد، باشد كه شما شكرگزارى كنید. نکته ها «تَخطّف»، به معناى به سرعت گرفتن و ربودن است. مسلمانان مكّه قبل از هجرت پیامبر به مدینه، همواره مورد اذیّت و آزار و شكنجه ى مشركان بودند، لذا با سفارش و تدبیر پیامبر به صورت فردى یا دسته جمعى به دیگر مناطق هجرت مى كردند؛ بعضى به حبشه، بعضى به یمن و طائف و برخى به شعب ابى طالب رفتند و پیوسته در ترس و اضطراب بودند و هنگامى كه به مدینه مهاجرت كردند، هیچ خانه و كاشانه اى نداشتند و عدّه ى بسیارى از آنان جزو اصحاب صُفّه ودر مسجد پیامبر جاى گرفته بودند. انصار نیز در اوائل هجرت پیامبر به مدینه، در فقر و ندارى و قحطى گرفتار بودند به حدّى كه به دانه اى خرما بسنده مى كردند، به علاوه…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز هشتم
تفسیر آیه 59 سوره اعراف «لَقَدْ أَرْسَلْنَا نُوحاً إِلَى قَوْمِهِ فَقَالَ يَقَوْمِ اعْبُدُواْ اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ إِنِّى أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ» ترجمه همانا نوح را به سوى قومش فرستادیم. پس به مردم گفت: اى قوم من! خدا را بپرستید كه جز او براى شما خدا و معبودى نیست. همانا من بر شما از عذاب روزى بزرگ بیمناكم. نکته ها نمونه ى «بلد خبیث» كه در آیه ى قبل مطرح بود، قوم نوح بودند كه هر چه حضرت نوح فریاد زد، به جایى نرسید. داستان حضرت نوح علیه السلام در سوره هاى نوح، صافّات، اسراء، احزاب، یونس، مؤمنون و قمر آمده است. «خوف»، جنبه مثبت نیز دارد، ولى «جُبن»، فقط ترسِ منفى و ناپسند است. «جبن»، ناشى از خودكم بینى است و «خوف»، گاهى مولود واقع بینى و هوشیارى نسبت به خطرهاست. پیامبر اكرم صلى الله علیه وآله فرمود: نوح علیه السلام اوّلین پیامبر اولوا العزمى است كه از طرف خداوند به رسالت عامّه مبعوث شد. [150] دعوت حضرت نوح جهانى بود، چون قوم او همه ى مردم آن روز زمین بودند و حضرت در نفرین خود همه ى كافران روى زمین را نفرین كرد، «و قال نوح ربّ لا تذر على الارض من الكافرین دیّاراً» [151]…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز هفتم
تفسیر آیه 42 سوره انعام «وَلَقَدْ أَرْسَلْنَآ إِلَى أُمَمٍ مِّنْ قَبْلِكَ فَأَخَذْنَهُمْ بِالْبَأْسَآءِ وَ الضَّرَّآءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ» ترجمه و همانا به سوى امّت هاى پیش از تو (نیز پیامبرانى) فرستادیم، (و چون سرپیچى كردند) آنان را به تنگدستى وبیمارى گرفتار كردیم. باشد كه تضرّع كنند. نکته ها «بأساء» به معناى جنگ، فقر، قحطى، سیل، زلزله وامراض مُسرى و «ضرّاء» به معناى غم، غصّه، آبروریزى، جهل و ورشكستگى است. حضرت على علیه السلام فرمود: اگر هنگام ناگوارى ها مردم صادقانه به درگاه خدا ناله كنند، مورد لطف خدا قرار مى گیرند. [330] مولوى در ترسیم این حقیقت مى گوید: پیش حقّ یك ناله از روى نیاز به كه عمرى در سجود و در نماز زور را بگذار و زارى را بگیر رحم سوى زارى آید اى فقیر 330) تفاسیر صافى و نورالثقلین. پيام ها 1- بعثت انبیا در میان مردم، یكى از سنّت هاى الهى در طول تاریخ بوده است. «لقد ارسلنا الى اُمَم من قبلك» 2- تاریخ گذشتگان، عبرت آیندگان است. «قبلك» 3- در تربیت و ارشاد، گاهى فشار وسخت گیرى هم لازم است. «اخذناهم بالبأساء و الضرّاء» 4- مشكلات، راهى براى بیدارى فطرت وتوجّه به خداوند است. «یتضرّعون» 5 – هر رفاهى لطف نیست و هر رنجى قهر نیست.…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم | جز ششم
تفسیر آیه 55 و 56 سوره مائده «إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ ءَامَنُواْ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكَوةَ وَهُمْ رَكِعُونَ وَ مَن يَتَوَلَّ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ فَإِنَّ حِزْبَ اللَّهِ هُمُ الْغَلِبُونَ» ترجمه ولىّ و سرپرست شما، تنها خداوند و پیامبرش و مؤمنانى هستند كه نماز را برپا مى دارند و در حال ركوع، زكات مى دهند. و هركس كه خدا و پیامبرش وچنان مؤمنانى را (كه در آیه قبل بیان شد) ولىّ خود بگیرد (از حزب خداست) همانا حزب خدا پیروز است. نکته ها در شأن نزول آیه آمده است: سائلى وارد مسجد رسول خدا صلى الله علیه وآله شد و از مردم درخواست كمك كرد. كسى چیزى به او نداد. حضرت على علیه السلام در حالى كه به نماز مشغول بود، در حال ركوع، انگشتر خود را به سائل بخشید. در تكریم این بخشش، این آیه نازل شد. ماجراى فوق را ده نفر از اصحاب پیامبر مانند ابن عباس، عمّار یاسر، جابربن عبداللّه، ابوذر، اَنس بن مالك، بلال و… نقل كرده اند و شیعه و سنّى در این شأن نزول، توافق دارند. عمّار یاسر مى گوید: پس از انفاق انگشتر در نماز و نزول آیه بود كه رسول خداصلى الله علیه وآله فرمود: «مَن كنتُ…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابواقاسم | جز پنجم
تفسیر آیه 72 و 73 سوره نساء «وَإِنَّ مِنكُمْ لَمَنْ لَّيُبَطِّئَنَّ فَإِن أَصَبَتْكُم مُّصِيَبةٌ قَالَ قَدْ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَىَّ إِذْ لَمْ أَكُن مَّعَهُمْ شَهِيداً وَلَئِنْ أَصَبَكُمْ فَضْلٌ مِّنَ اللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَن لَّمْ تَكُن بَيْنَكُمْ وَبَيْنَهُ مَوَدَّةٌ يَلَيْتَنِى كُنتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِيماً» ترجمه وهمانا از شما كسانى اند كه (هم خودشان سست مى باشند وهم) عامل كُندى و دلسردى رزمندگان مى شوند، چون به شما مشكلى برسد، مى گوید: خدا بر من منّت نهاده كه همراه آنان (در جبهه) حضور نیافتم (یا همراه آنان شهید نشدم) واگر فضل وغنیمتى از سوى خداوند به شما برسد، آن چنان كه گویا میان شما و او هرگز دوستى نبوده (تا نفع شما را نفع خود داند) خواهد گفت: اى كاش (در جهاد) با آنان بودم تا به رستگارى بزرگ (پیروزى وغنائم) مى رسیدم. نکته ها در آیه ى پیش، خطر دشمنان خارجى مطرح بود، اینجا خطر دشمنان داخلى و عوامل نفوذى و منافق مطرح است. «یُبطّئنّ» از ریشه ى «بطو» به معناى كُندى است. به گفته اهل لغت، «بطوء» هم حركت كند است و هم دیگران را به كندى در حركت فراخواندن. در رسیدن فضل و غنیمت، نام خدا مطرح است، «فضل من اللّه» ولى در برخورد با سختى ها كه در آیه…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم | جز چهارم
تفسیر آیه 169 سوره آل عمران «وَلَا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُواْ فِى سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَتاً بَلْ أَحْيَآءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ» ترجمه و هرگز گمان مبر آنها كه در راه خدا كشته شده اند، مردگانند؛ بلكه آنها زندگانى هستند كه نزد پروردگارشان روزى داده مى شوند. نکته ها ما بر مبناى قرآن كه شهیدان را زنده مى داند، به شهداى راه اسلام و خصوصاً شهداى كربلا سلام كرده، با آنان حرف مى زنیم و توسل مى جوییم. ابوسفیان در پایان جنگ اُحد با صداى بلند فریاد مى زد: این هفتاد كشته ى مسلمانان در احد، به عوض هفتاد كشته ى ما در جنگ بدر. ولى رسول خدا صلى الله علیه وآله فرمود: كشته هاى ما در بهشت جاى دارند، ولى كشتگان شما در دوزخند. نكاتى پیرامون شهید و شهادت 1- در روایات آمده است كه شهید، هفت ویژگى اعطایى از جانب خداوند دارد: اوّلین قطره ى خونش، موجب آمرزش گناهانش مى گردد. سر در دامن حورالعین مى نهد. به لباس هاى بهشتى آراسته مى گردد. معطّر به خوش بوترین عطرها مى شود. جایگاه خود را در بهشت مشاهده مى كند. اجازه ى سیر و گردش در تمام بهشت به او داده مى شود. پرده ها كنار رفته و به وجه خدا نظاره…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز سوم
تفسیر آیه 286 سوره بقره «لَا يُكَلِّفُ اللَّهُ نَفْساً إِلّا وُسْعَهَا لَهَا مَا كَسَبَتْ وَعَلَيْهَا مَا اكْتَسَبَتْ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَآ إِنْ نَّسِيْنَآ أَوْ أَخْطَأْنَا رَبَّنَا وَلَا تَحْمِلْ عَلَيْنَآ إِصْراً كَمَا حَمَلْتَهُ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِنَا رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلْنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِ وَاعْفُ عَنَّا وَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَآ أَنْتَ مَوْلنَا فَانْصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَفِرِينَ» ترجمه خداوند هیچ كس را جز به اندازه توانایى اش تكلیف نمى كند، هركس آنچه از كارها (ى نیك) انجام دهد به سود خود انجام داده و آنچه از كارها (ى بد) كسب كرده به ضرر خود كسب كرده است. (مؤمنان مى گویند:) پروردگارا! اگر (در انجام تكالیف چیزى را) فراموش یا خطا نمودیم، ما را مؤاخذه مكن. پرودگارا! تكلیف سنگین بر ما قرار مده، آن چنان كه (به خاطر گناه و طغیان) بر كسانى كه پیش از ما بودند قرار دادى. پروردگارا! آنچه را (ازمجازات) كه طاقت تحمل آنرا نداریم، بر ما مقرّر نكن و از ما درگذر و ما را بیامرز و در رحمت خود قرارده، تو مولى و سرپرست مایى، پس ما را بر گروه كافران پیروز گردان. نکته ها گاهى منشا فراموشى، سهل انگارى خود انسان است كه قابل مؤاخذه مى باشد. چنانكه خداوند مى فرماید: «كذلك أتَتك ایاتنا فنَسیتَها و كذلك…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم | جز دوم
تفسیر آیه 183 سوره بقره «يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيْكُمْ الْصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» ترجمه اى كسانى كه ایمان آورده اید! روزه بر شما مقرّر گردید، همانگونه كه بر كسانى كه پیش از شما بودند مقرّر شده بود، باشد كه پرهیزگار شوید. نکته ها تقوى، به معناى خویشتن دارى از گناه است. بیشتر گناهان، از دو ریشه غضب و شهوت سرچشمه مى گیرند. و روزه، جلوى تندى هاى این دو غریزه را مى گیرد و لذا سبب كاهش فساد و افزایش تقواست. به نظر مفسّران و دانشمندان علوم قرآنى، آیاتى كه با خطاب «یا ایّها الّذین آمنوا» شروع شده اند، در مدینه نازل شده و جزء آیات مدنى مى باشند. فرمان روزه نیز همچون دستور جهاد و پرداخت زكات در سال دوّم هجرى صادر گردیده است. آثار و بركات روزه تقوى و خداترسى، در ظاهر و باطن، مهم ترین اثر روزه است. روزه، یگانه عبادت مخفى است. نماز، حج، جهاد، زكات و خمس را مردم مى بینند، امّا روزه دیدنى نیست. روزه، اراده انسان را تقویت مى كند. كسى كه یك ماه نان وآب وهمسر خود را كنار گذاشت، مى تواند نسبت به مال وناموس دیگران خود را كنترل كند. روزه، باعث تقویت عاطفه است.…
-
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم | جز اول
تفسیر آیه 30 سوره بقره «وَ إِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَئِكَةِ إِنّى جَاعِلٌ فِى الْأَرْضِ خَلِيفَةً قَالُوا أَتَجْعَلُ فِيهَا مَن يُفْسِدُ فِيهَا وَيَسْفِكُ الدِّمآءَ وَنَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَكَ قَالَ إِنِّى أَعْلَمُ مَا لَا تَعْلَمُونَ» ترجمه وهنگامى كه پروردگارت به فرشتگان گفت: من بر آنم كه در زمین جانشینى قرار دهم. فرشتگان گفتند: آیا كسى را در زمین قرار مى دهى كه در آن فساد كند و خون ها بریزد؟ در حالى كه ما با حمد و ستایش تو، ترا تنزیه و تقدیس مى كنیم. خداوند فرمود: همانا من چیزى مى دانم كه شما نمى دانید. نکته ها در آیه ى قبل خواندیم كه خداوند، همه ى مواهب زمین را براى انسان آفریده است. در این آیه و آیات بعد، مسأله ى خلافت انسان در زمین مطرح مى شود كه نگرانى فرشتگان از فسادهاى بشر و توضیح و توجیه خداوند وسجده ى آنان در برابر نخستین انسان را بدنبال دارد. فرشتگان، یا از طریق اخبار الهى ویا مشاهده ى انسان هاى قبل از حضرت آدم علیه السلام در عوالم دیگر یا در همین عالم ویا به خاطر پیش بینى صحیحى كه از انسان خاكى ومادّى وتزاحم هاى طبیعى آنها داشتند، خونریزى وفساد انسان راپیش بینى مى كردند. گرچه همه ى…
-
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 40 سوره روم آيه «أللَّهُ الَّذِى خَلَقَكُمْ ثُمَّ رَزَقَكُمْ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ثُمَّ يُحْيِيكُمْ هَلْ مِن شُرَكَآئِكُمْ مَّن يَفْعَلُ مِن ذَ لِكُم مِّن شَىْ ءٍ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ» ترجمه خداوند كسى است كه شما را آفرید، سپس به شما روزى داد، آنگاه شما را مى میراند، سپس زنده مى كند؛ آیا از شریك هایى كه شما براى خدا گرفته اید كسى هست كه ذرّه اى از این كارها را انجام دهد؟ او منزّه و برتر است از آنچه شریكش قرار مى دهند. نکته ها در این آیه به چهار صفت الهى اشاره شده كه هر یك به تنهایى براى تسلیم و تعبّد انسان كافى است، آفرینش انسان، دلیل مستقّلى بر لزوم بندگى انسان است. «اعبدوا ربّكم الّذى خلقكم»(175) روزى دادن خداوند به ما، دلیل بر لزوم بندگى ماست. «فلیعبدوا ربّ هذا البیت . الّذى اطعمهم من جوع»(176) میراندن و زنده كردن نیز هر یك به تنهایى، دلیل لزوم تعبّد و تسلیم انسان در برابر پروردگار متعال است. «اللّه الّذى خلقكم ثمّ رزقكم ثمّ یمیتكم ثمّ یحییكم» 175) بقره، 21. 176) قریش، 3 – 4. پيام ها 1- مرگ و زندگى، گذشته، حال و آینده و رزق و روزى ما به دست خداست. «خلقكم، رزقكم، یمیتكم، یحییكم» 2- كارهاى…