جلسات تفسیر
-
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 11 تا 14 سوره روم آيه «أللَّهُ يَبْدَؤُاْ الْخَلْقَ ثُمَّ يُعِيدُهُ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يُبْلِسُ الْمُجْرِمُونَ وَلَمْ يَكُن لَّهُم مِّن شُرَكَآئِهِمْ شُفَعَآؤُاْ وَكَانُواْ بِشُرَكَآئِهِمْ كَافِرِينَ وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَتَفَرَّقُونَ» ترجمه خداوند آفرینش را آغاز مى كند، سپس آن را تجدید مى كند، آنگاه به سوى او باز گردانده مى شوید. و روزى كه قیامت بر پا مى شود، تبهكاران نومید و غمگین مى شوند. و براى آنان از شریكانى (كه براى خدا قرار داده اند) شفیعانى نخواهد بود،و آنان (در آن روز) به شریكان خود كافر مى شوند. و روزى كه قیامت بر پا مى شود، در آن روز (مردم) از هم جدا مى شوند. نکته ها كلمه ى «یُبْلِسُ» از «ابلاس»، به معناى غم و اندوهى است كه ناشى از شدّت یأس باشد. واژه ى «ابلیس» نیز از همین ریشه است. «رَوضة»، به باغى گفته مى شود كه آب و درخت فراوان دارد. پيام ها 1- در بحث و استدلال، از امور محسوس، براى مسائل معقول شاهد بیاوریم. «یبدؤُا الخلق ثم یعیده» آفرینش نخستین، دلیل قدرت بر آفرینش دیگرى است. 2- بازگشت به سوى خدا و حضور در قیامت، اجبارى است. «الیه تُرجعون» 3- به سرمستى امروز تبهكاران ننگرید كه روز غم انگیزى…
-
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 1 تا 10 سوره روم «الم، غُلِبَتِ الرُّومُ، فِى أَدْنَى الْأَرْضِ وَهُم مِّن بَعْدِ غَلَبِهِمْ سَيَغْلِبُونَ فِى بِضْعِ سِنِينَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِن قَبْلُ وَمِن بَعْدُ وَيَوْمَئِذٍ يَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ بِنَصْرِ اللَّهِ يَنصُرُ مَن يَشَآءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ وَعْدَ اللَّهِ لَا يُخْلِفُ اللَّهُ وَعْدَهُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَايَعْلَمُونَ يَعْلَمُونَ ظَاهِراً مِّن الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ أَوَلَمْ يَتَفَكَّرُواْ فِى أَنفُسِهِم مَّا خَلَقَ اللَّهُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَآ إِلَّا بِالْحَقِ ّ وَأَجَلٍ مُّسَمّىً وَإِنَّ كَثِيراً مِّنَ النَّاسِ بِلِقَآىِ رَبِّهِمْ لَكَافِرُونَ أَوَلَمْ يَسِيرُواْ فِى الْأَرْضِ فَيَنظُرُواْ كَيْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَانُواْ أَشَدَّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَأَثَارُواْ الْأَرْضَ وَعَمَرُوهَآ أَكْثَرَ مِمَّا عَمَرُوهَا وَجَآءَتْهُمْ رُسُلُهُم بِالْبَيِّنَاتِ فَمَا كَانَ اللَّهُ لِيَظْلِمَهُمْ وَلَكِن كَانُواْ أَنفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَآئُواْ السُّوأَى أَن كَذَّبُواْ بِآيَاتِ اللَّهِ وَ كَانُواْ بِهَا يَسْتَهْزِءُونَ ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَآئُواْ السُّوأَى أَن كَذَّبُواْ بِآيَاتِ اللَّهِ وَ كَانُواْ بِهَا يَسْتَهْزِءُونَ» ترجمه الف، لام، میم. رومیان مغلوبِ (ایرانیان) شدند. (این شكست) در نزدیك ترین سرزمین (رخ داد) ولى آنان بعد از مغلوب شدن، در آینده ى نزدیكى پیروز خواهند شد. (این پیروزى) در چند سال (آینده خواهد بود)، قبل از پیروزى و شكست و بعد از آن، كار تنها به دست خداست و در آن روز (پیروزى)، مؤمنان خوشحال خواهند…
-
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 66 تا 69 سوره عنکبوت آيه «لِيَكْفُرُواْ بِمَآ آتَيْنَاهمْ وَلِيَتَمَتَّعُواْ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ أَوَلَمْ يَرَوْاْ أَنَّا جَعَلْنَا حَرَماً آمِناً وَيُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِ ّ لَمَّا جَآءَهُ أَلَيْسَ فِى جَهَنَّمَ مَثْوىً لِّلْكَافِرِينَ وَالَّذِينَ جَاهَدُواْ فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ» ترجمه (بگذار) تا به آنچه به آنان داده ایم ناسپاسى كنند و (از لذّت هاى زودگذر زندگى) كامیاب شوند؛ امّا به زودى خواهند فهمید. آیا ندیدند كه ما حرمى امن قرار دادیم و حال آن كه مردم از اطرافشان ربوده مى شدند؟! پس آیا به باطل ایمان مى آورند و به نعمت خداوند كفر مى ورزند؟ و كیست ستمكارتر از كسى كه بر خدا دروغ بندد یا هنگامى كه حقّ به سراغش آمد آن را تكذیب كند؟ آیا براى كافران، در دوزخ جایگاهى نیست؟ و كسانى كه در راه ما (تلاش و) جهاد كردند، راه هاى (قرب به) خود را به آنان نشان خواهیم داد و همانا خداوند با نیكوكاران است. نکته ها مراد از «یكفروا» كفران نعمت است، زیرا در كنار «آتیناهم» یعنى نعمت دادن، آمده است. پيام ها 1- شرك، نوعى ناسپاسى و كفران نعمت است. «لیكفروا» 2- در دنیا راه كامیابى…
-
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 61 تا 65 سوره عنکبوت «وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ أَللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِ ّ شَىْ ءٍ عَلِيمٌ وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّن نَّزَّلَ مِنَ السَّمَآءِ مَآءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ مِن بَعْدِ مَوْتِهَا لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ وَمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَآ إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِىَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ فَإِذَا رَكِبُواْ فِى الْفُلْكِ دَعَوُاْ اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ» ترجمه و اگر از آنان (مشركان) سؤال كنى: چه كسى آسمان ها و زمین را آفرید و خورشید و ماه را تسخیر كرد؟ حتماً خواهند گفت: خدا. پس، (از راه حقّ) به كجا منحرف مى شوند؟ خداوند براى هر كس از بندگانش كه بخواهد روزى را مى گسترد و یا تنگ مى كند، همانا خداوند به هر چیزى آگاه است. و اگر از آنان (مشركان) بپرسى: چه كسى از آسمان، آبى فرستاد كه به وسیله ى آن زمین را بعد از مرگش زنده كرد؟ حتماً خواهند گفت: خدا. بگو: ستایش مخصوص خداست؛ امّا بیشتر آنان نمى اندیشند. این زندگى دنیا چیزى جز سرگرمى و بازیچه نیست و اگر بدانند، زندگى…
-
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 61 سوره عنکبوت آيه «وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ» ترجمه و اگر از آنان (مشركان) سؤال كنى: چه كسى آسمان ها و زمین را آفرید و خورشید و ماه را تسخیر كرد؟ حتماً خواهند گفت: خدا. پس، (از راه حقّ) به كجا منحرف مى شوند؟ نکته ها «اِفك» به معناى باز گرداندن چیزى از صورت واقعى آن است، یعنى آگاهانه حقیقت را دگرگون مى كنند. مراد از تسخیر خورشید و ماه، تسخیر آنها در مدارى است كه براى ما مفید باشد.(156) تفسیر راهنما. پيام ها 1- با طرح سؤال در مورد مبدأ هستى، هم وجدان ها را بیدار كنیم و هم میزان ایمان و عقیده ى مردم را بهتر بشناسیم. «ولئن سألتهم» 2- در مباحث اعتقادى، از نمونه هاى روشن و ملموس استفاده كنیم. (آسمان، زمین، خورشید و ماه) «السموات والارض …» 3- مشركان، خالق هستى را «خدا» مى دانستند و براى چیزهاى دیگر در سرنوشت خود، نقش قائل بودند. «لیقولن اللَّه» 4- گرایش به حقّ، فطرى است و انحراف مشركان خلاف فطرت و به خاطر القائات بیرونى است. «یؤفكون» به صورت مجهول آمده كه به معناى به انحراف كشیده شدن است، گویا القاى خارجى آنان را به انحراف…
-
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 60 سوره عنکبوت «وَكَأيِّن مِّن دَآبَّةٍ لَّا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ» ترجمه و چه بسا جنبنده اى كه نمى تواند روزى خود را تأمین كند، خداست كه به او و به شما روزى مى دهد و اوست شنواى دانا. نکته ها كلمه ى «تحمل» از ریشه ى «حمالة»، به معناى كفالت و برعهده گرفتن است و ممكن است مراد از حمل رزق، ذخیره سازى براى آینده باشد. در آیه ى 56 به هجرت سفارش شد، در این آیه مى فرماید: مهاجرانِ در راه خدا نگران رزق و معاش خود نباشند، خدایى كه به انبوه جنبنده هاى ناتوان رزق و روزى مى دهد، رزق شما را هم خواهد داد. پيام ها 1- صبر و توكّل، دو نمونه ى روشن از عمل صالح است. «عملوا الصّالحات… الّذین صبروا و… یتوكّلون» 2- ربوبیّت خداوند، زمینه ى توكّل بر اوست. «على ربّهم یتوكّلون» 3- فشارهاى روحى و مشكلات زندگى از موانع راه نیكوكاران است، كه باید با صبر و توكّل آنها را برطرف كرد. «صبروا – یتوكّلون» 4- رمز موفقیّت و سعادت در چهار چیز است: الف: ایمان و انگیزه. «آمنوا» ب: كار و كوشش. «عملوا» ج: استمرار و استقامت. «صبروا» د: توكّل بر خدا، در برابر وسوسه…
-
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 58 و 59 سوره عنکبوت «وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُم مّنَ الْجَنَّةِ غُرَفاً تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ» ترجمه و كسانى كه ایمان آورده و كارهاى شایسته انجام دادند، قطعاً آنان را در غرفه هایى از بهشت جاى مى دهیم كه نهرها از زیر آنها جارى است؛ همیشه در آنجا خواهند بود؛ چه خوب است پاداش عمل كنندگان. (مؤمنان صالح) كسانى هستند كه (در برابر مشكلات) صبر (و استقامت) كرده و بر پروردگارشان توكّل مى كنند. نکته ها شاید این آیه به آیه ى 56 اشاره دارد كه هجرت را یك نمونه ى روشن از عمل صالح مى شمرد؛ یعنى كسانى كه از مسكن خود در دنیا به خاطر اهداف مقدّس هجرت كنند، خداوند مسكن آخرت آنان را تأمین مى كند. كلمه ى «تَبَوّء» به معناى دادن مسكن دائمى است و «غرفه» به محلّ بلندى گفته مى شود كه بر اطراف، اِشراف داشته باشد. «الصالحات»، جمعى است كه با الف و لام آمده، یعنى همه گونه كارهاى نیك انجام دهد. كلمه ى «تحمل» از ریشه ى «حمالة»، به معناى كفالت و برعهده گرفتن است و ممكن است مراد از حمل رزق، ذخیره سازى براى آینده باشد. در آیه ى…
-
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 56 و 57 سوره عنکبوت «يَا عِبَادِىَ الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّ أَرْضِى وَاسِعَةٌ فَإِيَّاىَ فَاعْبُدُونِ كُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ» ترجمه اى بندگانِ با ایمانِ من! همانا زمین من وسیع است، پس تنها مرا بپرستید. هر نفسى، چشنده ى مرگ است؛ سپس به سوى ما باز گردانده مى شوید. نکته ها اسلام هجرت را براى گروهى از مردم واجب كرده است. كسانى كه در مناطق كفر و طاغوت زده زندگى مى كنند و گرفتار ستم و خفقانند و رشد و نجات خود را در هجرت مى یابند باید هجرت كنند؛ لیكن در برابر این وظیفه، وسوسه هایى از درون و بیرون به انسان القا مى شود كه در آیات بعد پاسخ این وسوسه ها داده شده است از جمله: * خطر مرگ. انسان مى گوید: اگر هجرت كنم، ممكن است مرگ به سراغم بیاید. آیه ى بعد مى گوید: هر كجا باشید مرگ را مى چشید. * دل كندن از مسكن؛ كه براى انسان سخت است و وسوسه مى شود كه هجرت نكند، آیه 58 پاسخ مى دهد كه به جاى مسكن دنیا به هجرت كنندگان، غرفه هاى بهشتى پاداش مى دهیم. * سختى هاى هجرت؛ كه گاهى مانع هجرت اهل ایمان است. در آیه ى 59…
-
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 48 و 49 سوره عنکبوت آيه «وَمَا كُنتَ تَتْلُواْ مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذاً لَّارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِى صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَآ إِلَّا الظَّالِمُونَ» ترجمه و تو قبل از (نزول) این (قرآن) هیچ كتابى نمى خواندى، و با دست خود آن (قرآن) را نمى نویسى، مبادا آنان كه در صدد ابطال (سخنان) تو هستند، شك و تردید كنند. بلكه آن (قرآن) آیاتى است روشن كه در سینه هاى كسانى كه به آنان معرفت داده شده جاى دارد؛ و جز ستمگران آیات ما را انكار نمى كنند. نکته ها از مقایسه ى آیه ى 47 كه تنها كافران را منكر آیات الهى مى داند، «و ما یجحد بآیاتنا الاّ الكافرون» و این آیه كه تنها ظالمان را منكر آیات مى داند، «و ما یجحد بآیاتنا الاّ الظالمون» مى توان استفاده نمود كه كفر، نوعى ظلم و یا بالعكس است. حدود بیست حدیث در كتب تفسیرى وارد شده كه مراد از «اوتوا العلم»، در این آیه امامان معصوم علیهم السلام هستند. پيام ها 1- به خواندن و نوشتن خود مغرور نشویم، گاهى به اراده ى الهى، یك فرد اُمّى و درس نخوانده، فرهنگ بشریّت را عوض مى كند. «و ما كنتَ…
-
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 44 تا 47 سوره عنکبوت «خَلَقَ اللَّهُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِ ّ إِنَّ فِى ذَلِكَ لَآيَةً لِّلْمُؤْمِنِينَ اُتْلُ مَآ أُوْحِىَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ وَلَا تُجَادِلُواْ أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِى هِىَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنْهُمْ وَقُولُواْ آمَنَّا بِالَّذِى أُنزِلَ إِلَيْنَا وَأُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَإِلَهُنَا وَ إِلَهُكُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ وَكَذَ لِكَ أَنزَلْنَآ إِلَيْكَ الْكِتَابَ فَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمِنْ هَؤُلَآءِ مَنْ يُؤْمِنُ بِهِ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَآ إِلَّا الْكَافِرُونَ» ترجمه خداوند آسمان ها و زمین را به حقّ آفرید، همانا در این آفرینش، براى اهل ایمان نشانه ى قطعى است. آنچه را از كتاب (آسمانى قرآن) به تو وحى شده تلاوت كن و نماز را به پادار، كه همانا نماز (انسان را) از فحشا و منكر باز مى دارد و البتّه یاد خدا بزرگ تر است و خداوند آنچه را انجام مى دهید مى داند. و با اهل كتاب جز با بهترین شیوه مجادله نكنید، مگر ستمگران از آنان، و (به آنان) بگویید: ما به آنچه (از سوى خدا) بر ما و شما نازل شده ایمان داریم، و خداى ما و خداى شما یكى است و ما تسلیم او هستیم. و این گونه،…