تفسیر سوره عنکبوت
-
استاد حاج ابوالقاسم
تفسیر قرآن کریم – استاد حاج ابوالقاسم| جز بیست و یکم
تفسیر آیه 69 سوره عنکبوت «وَالَّذِينَ جَاهَدُواْ فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ» ترجمه و كسانى كه در راه ما (تلاش و) جهاد كردند، راه هاى (قرب به) خود را به آنان نشان خواهیم داد و همانا خداوند با نیكوكاران است. پيام ها 1- براى رسیدن به هدایت ویژه ى الهى، تلاش لازم است و باید گام اوّل را خود انسان بردارد. «جاهدوا – لنهدینّهم»، چنانكه در جاى دیگر مى فرماید: «اِن تنصروا اللَّه ینصركم»(160) 2- گاهى، یك گام و یك لحظه تلاش خالصانه، هدایت و نجات ابدى را به دنبال دارد. («جاهدوا» به صورت ماضى و «لنهدینّهم» به صورت مضارع و مستمرّ آمده است.) 3- در مدیریّت و رهبرى، لازم نیست تمام ابعاد كار از روز اوّل روشن باشد، همین كه گامى الهى بر داشته شد، در وسط راه، هدایت هاى غیبى مى آید. «جاهدوا – لنهدینّهم» 4- آنچه به تلاش ها ارزش مى دهد، خلوص است. «فینا» 5 – راه هاى وصول به قرب الهى، محدودیّتى ندارد. «سبلنا» 6- به وعده هاى خداوند اطمینان داشته باشیم. «لنهدینّهم» (حرف لام و نون تأكید، نشانه هاى تأكید است) 7- نشانه ى نیكوكار بودن، تلاش در راه حقّ و اخلاص است. «جاهدوا فینا – لمع المحسنین» 8 – همراه بودن…
-
تفسیر گویان
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 66 تا 69 سوره عنکبوت آيه «لِيَكْفُرُواْ بِمَآ آتَيْنَاهمْ وَلِيَتَمَتَّعُواْ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ أَوَلَمْ يَرَوْاْ أَنَّا جَعَلْنَا حَرَماً آمِناً وَيُتَخَطَّفُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِهِمْ أَفَبِالْبَاطِلِ يُؤْمِنُونَ وَبِنِعْمَةِ اللَّهِ يَكْفُرُونَ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِ ّ لَمَّا جَآءَهُ أَلَيْسَ فِى جَهَنَّمَ مَثْوىً لِّلْكَافِرِينَ وَالَّذِينَ جَاهَدُواْ فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ» ترجمه (بگذار) تا به آنچه به آنان داده ایم ناسپاسى كنند و (از لذّت هاى زودگذر زندگى) كامیاب شوند؛ امّا به زودى خواهند فهمید. آیا ندیدند كه ما حرمى امن قرار دادیم و حال آن كه مردم از اطرافشان ربوده مى شدند؟! پس آیا به باطل ایمان مى آورند و به نعمت خداوند كفر مى ورزند؟ و كیست ستمكارتر از كسى كه بر خدا دروغ بندد یا هنگامى كه حقّ به سراغش آمد آن را تكذیب كند؟ آیا براى كافران، در دوزخ جایگاهى نیست؟ و كسانى كه در راه ما (تلاش و) جهاد كردند، راه هاى (قرب به) خود را به آنان نشان خواهیم داد و همانا خداوند با نیكوكاران است. نکته ها مراد از «یكفروا» كفران نعمت است، زیرا در كنار «آتیناهم» یعنى نعمت دادن، آمده است. پيام ها 1- شرك، نوعى ناسپاسى و كفران نعمت است. «لیكفروا» 2- در دنیا راه كامیابى…
-
تفسیر گویان
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 61 تا 65 سوره عنکبوت «وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ أَللَّهُ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَن يَشَآءُ مِنْ عِبَادِهِ وَيَقْدِرُ لَهُ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِ ّ شَىْ ءٍ عَلِيمٌ وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّن نَّزَّلَ مِنَ السَّمَآءِ مَآءً فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ مِن بَعْدِ مَوْتِهَا لَيَقُولُنَّ اللَّهُ قُلْ الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ وَمَا هَذِهِ الْحَيَاةُ الدُّنْيَآ إِلَّا لَهْوٌ وَلَعِبٌ وَإِنَّ الدَّارَ الْآخِرَةَ لَهِىَ الْحَيَوَانُ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ فَإِذَا رَكِبُواْ فِى الْفُلْكِ دَعَوُاْ اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ فَلَمَّا نَجَّاهُمْ إِلَى الْبَرِّ إِذَا هُمْ يُشْرِكُونَ» ترجمه و اگر از آنان (مشركان) سؤال كنى: چه كسى آسمان ها و زمین را آفرید و خورشید و ماه را تسخیر كرد؟ حتماً خواهند گفت: خدا. پس، (از راه حقّ) به كجا منحرف مى شوند؟ خداوند براى هر كس از بندگانش كه بخواهد روزى را مى گسترد و یا تنگ مى كند، همانا خداوند به هر چیزى آگاه است. و اگر از آنان (مشركان) بپرسى: چه كسى از آسمان، آبى فرستاد كه به وسیله ى آن زمین را بعد از مرگش زنده كرد؟ حتماً خواهند گفت: خدا. بگو: ستایش مخصوص خداست؛ امّا بیشتر آنان نمى اندیشند. این زندگى دنیا چیزى جز سرگرمى و بازیچه نیست و اگر بدانند، زندگى…
-
تفسیر گویان
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 61 سوره عنکبوت آيه «وَلَئِن سَأَلْتَهُم مَّنْ خَلَقَ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ وَسَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ فَأَنَّى يُؤْفَكُونَ» ترجمه و اگر از آنان (مشركان) سؤال كنى: چه كسى آسمان ها و زمین را آفرید و خورشید و ماه را تسخیر كرد؟ حتماً خواهند گفت: خدا. پس، (از راه حقّ) به كجا منحرف مى شوند؟ نکته ها «اِفك» به معناى باز گرداندن چیزى از صورت واقعى آن است، یعنى آگاهانه حقیقت را دگرگون مى كنند. مراد از تسخیر خورشید و ماه، تسخیر آنها در مدارى است كه براى ما مفید باشد.(156) تفسیر راهنما. پيام ها 1- با طرح سؤال در مورد مبدأ هستى، هم وجدان ها را بیدار كنیم و هم میزان ایمان و عقیده ى مردم را بهتر بشناسیم. «ولئن سألتهم» 2- در مباحث اعتقادى، از نمونه هاى روشن و ملموس استفاده كنیم. (آسمان، زمین، خورشید و ماه) «السموات والارض …» 3- مشركان، خالق هستى را «خدا» مى دانستند و براى چیزهاى دیگر در سرنوشت خود، نقش قائل بودند. «لیقولن اللَّه» 4- گرایش به حقّ، فطرى است و انحراف مشركان خلاف فطرت و به خاطر القائات بیرونى است. «یؤفكون» به صورت مجهول آمده كه به معناى به انحراف كشیده شدن است، گویا القاى خارجى آنان را به انحراف…
-
تفسیر گویان
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 60 سوره عنکبوت «وَكَأيِّن مِّن دَآبَّةٍ لَّا تَحْمِلُ رِزْقَهَا اللَّهُ يَرْزُقُهَا وَإِيَّاكُمْ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ» ترجمه و چه بسا جنبنده اى كه نمى تواند روزى خود را تأمین كند، خداست كه به او و به شما روزى مى دهد و اوست شنواى دانا. نکته ها كلمه ى «تحمل» از ریشه ى «حمالة»، به معناى كفالت و برعهده گرفتن است و ممكن است مراد از حمل رزق، ذخیره سازى براى آینده باشد. در آیه ى 56 به هجرت سفارش شد، در این آیه مى فرماید: مهاجرانِ در راه خدا نگران رزق و معاش خود نباشند، خدایى كه به انبوه جنبنده هاى ناتوان رزق و روزى مى دهد، رزق شما را هم خواهد داد. پيام ها 1- صبر و توكّل، دو نمونه ى روشن از عمل صالح است. «عملوا الصّالحات… الّذین صبروا و… یتوكّلون» 2- ربوبیّت خداوند، زمینه ى توكّل بر اوست. «على ربّهم یتوكّلون» 3- فشارهاى روحى و مشكلات زندگى از موانع راه نیكوكاران است، كه باید با صبر و توكّل آنها را برطرف كرد. «صبروا – یتوكّلون» 4- رمز موفقیّت و سعادت در چهار چیز است: الف: ایمان و انگیزه. «آمنوا» ب: كار و كوشش. «عملوا» ج: استمرار و استقامت. «صبروا» د: توكّل بر خدا، در برابر وسوسه…
-
تفسیر گویان
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 58 و 59 سوره عنکبوت «وَالَّذِينَ آمَنُواْ وَعَمِلُواْ الصَّالِحَاتِ لَنُبَوِّئَنَّهُم مّنَ الْجَنَّةِ غُرَفاً تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا نِعْمَ أَجْرُ الْعَامِلِينَ الَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَلى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ» ترجمه و كسانى كه ایمان آورده و كارهاى شایسته انجام دادند، قطعاً آنان را در غرفه هایى از بهشت جاى مى دهیم كه نهرها از زیر آنها جارى است؛ همیشه در آنجا خواهند بود؛ چه خوب است پاداش عمل كنندگان. (مؤمنان صالح) كسانى هستند كه (در برابر مشكلات) صبر (و استقامت) كرده و بر پروردگارشان توكّل مى كنند. نکته ها شاید این آیه به آیه ى 56 اشاره دارد كه هجرت را یك نمونه ى روشن از عمل صالح مى شمرد؛ یعنى كسانى كه از مسكن خود در دنیا به خاطر اهداف مقدّس هجرت كنند، خداوند مسكن آخرت آنان را تأمین مى كند. كلمه ى «تَبَوّء» به معناى دادن مسكن دائمى است و «غرفه» به محلّ بلندى گفته مى شود كه بر اطراف، اِشراف داشته باشد. «الصالحات»، جمعى است كه با الف و لام آمده، یعنى همه گونه كارهاى نیك انجام دهد. كلمه ى «تحمل» از ریشه ى «حمالة»، به معناى كفالت و برعهده گرفتن است و ممكن است مراد از حمل رزق، ذخیره سازى براى آینده باشد. در آیه ى…
-
تفسیر گویان
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 56 و 57 سوره عنکبوت «يَا عِبَادِىَ الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّ أَرْضِى وَاسِعَةٌ فَإِيَّاىَ فَاعْبُدُونِ كُلُّ نَفْسٍ ذَآئِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَيْنَا تُرْجَعُونَ» ترجمه اى بندگانِ با ایمانِ من! همانا زمین من وسیع است، پس تنها مرا بپرستید. هر نفسى، چشنده ى مرگ است؛ سپس به سوى ما باز گردانده مى شوید. نکته ها اسلام هجرت را براى گروهى از مردم واجب كرده است. كسانى كه در مناطق كفر و طاغوت زده زندگى مى كنند و گرفتار ستم و خفقانند و رشد و نجات خود را در هجرت مى یابند باید هجرت كنند؛ لیكن در برابر این وظیفه، وسوسه هایى از درون و بیرون به انسان القا مى شود كه در آیات بعد پاسخ این وسوسه ها داده شده است از جمله: * خطر مرگ. انسان مى گوید: اگر هجرت كنم، ممكن است مرگ به سراغم بیاید. آیه ى بعد مى گوید: هر كجا باشید مرگ را مى چشید. * دل كندن از مسكن؛ كه براى انسان سخت است و وسوسه مى شود كه هجرت نكند، آیه 58 پاسخ مى دهد كه به جاى مسكن دنیا به هجرت كنندگان، غرفه هاى بهشتى پاداش مى دهیم. * سختى هاى هجرت؛ كه گاهى مانع هجرت اهل ایمان است. در آیه ى 59…
-
تفسیر گویان
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 48 و 49 سوره عنکبوت آيه «وَمَا كُنتَ تَتْلُواْ مِن قَبْلِهِ مِن كِتَابٍ وَلَا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذاً لَّارْتَابَ الْمُبْطِلُونَ بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِى صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُواْ الْعِلْمَ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَآ إِلَّا الظَّالِمُونَ» ترجمه و تو قبل از (نزول) این (قرآن) هیچ كتابى نمى خواندى، و با دست خود آن (قرآن) را نمى نویسى، مبادا آنان كه در صدد ابطال (سخنان) تو هستند، شك و تردید كنند. بلكه آن (قرآن) آیاتى است روشن كه در سینه هاى كسانى كه به آنان معرفت داده شده جاى دارد؛ و جز ستمگران آیات ما را انكار نمى كنند. نکته ها از مقایسه ى آیه ى 47 كه تنها كافران را منكر آیات الهى مى داند، «و ما یجحد بآیاتنا الاّ الكافرون» و این آیه كه تنها ظالمان را منكر آیات مى داند، «و ما یجحد بآیاتنا الاّ الظالمون» مى توان استفاده نمود كه كفر، نوعى ظلم و یا بالعكس است. حدود بیست حدیث در كتب تفسیرى وارد شده كه مراد از «اوتوا العلم»، در این آیه امامان معصوم علیهم السلام هستند. پيام ها 1- به خواندن و نوشتن خود مغرور نشویم، گاهى به اراده ى الهى، یك فرد اُمّى و درس نخوانده، فرهنگ بشریّت را عوض مى كند. «و ما كنتَ…
-
تفسیر گویان
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 44 تا 47 سوره عنکبوت «خَلَقَ اللَّهُ السَّمَوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِ ّ إِنَّ فِى ذَلِكَ لَآيَةً لِّلْمُؤْمِنِينَ اُتْلُ مَآ أُوْحِىَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ وَلَا تُجَادِلُواْ أَهْلَ الْكِتَابِ إِلَّا بِالَّتِى هِىَ أَحْسَنُ إِلَّا الَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنْهُمْ وَقُولُواْ آمَنَّا بِالَّذِى أُنزِلَ إِلَيْنَا وَأُنزِلَ إِلَيْكُمْ وَإِلَهُنَا وَ إِلَهُكُمْ وَاحِدٌ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ وَكَذَ لِكَ أَنزَلْنَآ إِلَيْكَ الْكِتَابَ فَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يُؤْمِنُونَ بِهِ وَمِنْ هَؤُلَآءِ مَنْ يُؤْمِنُ بِهِ وَمَا يَجْحَدُ بِآيَاتِنَآ إِلَّا الْكَافِرُونَ» ترجمه خداوند آسمان ها و زمین را به حقّ آفرید، همانا در این آفرینش، براى اهل ایمان نشانه ى قطعى است. آنچه را از كتاب (آسمانى قرآن) به تو وحى شده تلاوت كن و نماز را به پادار، كه همانا نماز (انسان را) از فحشا و منكر باز مى دارد و البتّه یاد خدا بزرگ تر است و خداوند آنچه را انجام مى دهید مى داند. و با اهل كتاب جز با بهترین شیوه مجادله نكنید، مگر ستمگران از آنان، و (به آنان) بگویید: ما به آنچه (از سوى خدا) بر ما و شما نازل شده ایمان داریم، و خداى ما و خداى شما یكى است و ما تسلیم او هستیم. و این گونه،…
-
تفسیر گویان
تفسیر حجت الاسلام و المسلمین دکتر رفیعی
تفسیر آیه 42 و 43 سوره عنکبوت «إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ مَا يَدْعُونَ مِن دُونِهِ مِن شَىْ ءٍ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ وَمَا يَعْقِلُهَآ إِلَّا الْعَالِمُونَ» ترجمه همانا خدا آنچه را غیر از او مى خوانند، هر چه باشد مى داند، او عزیز و حكیم است. و این مثل ها را براى مردم مى زنیم؛ امّا جز دانشمندان و آگاهان، كسى آن را درك نمى كند. پيام ها 1- گرایش هاى غیر الهى انسان، زیر نظر خداست، خود را براى پاسخگویى آماده كنیم. «انّ اللّه یعلم ما یدعون…» 2- تشبیه شرك به تار عنكبوت، برخاسته از علم خداوند است. «كمثل العنكبوت… انّ اللّه یعلم ما یدعون…» 3- به جاى تكیه بر غیر خدا كه مانند خانه ى عنكبوت سست و بى اساس است، به خداوند قوى و شكست ناپذیر توكّل كنیم. «و هو العزیز الحكیم» 4- توجّه ما به دیگران، به خداوند ضررى نمى رساند. «و هو العزیز» 5 – عزّت خداوند همراه با حكمت است. (نه این كه یك قدرت و صلابت بى منطق و حكمت باشد.) «العزیز الحكیم» 6- مَثَل هاى قرآن، عمیق است و باید علاوه بر عموم مردم، دانشمندان نیز در عمق آن بیاندیشند. «نضربها للنّاس و ما یعقلها الاّ العالمون» 7- خداوند…
- 1
- 2